Rối loạn lo âu lan tỏa (GAD): Triệu chứng, nguyên nhân và phương pháp điều trị

Rối loạn lo âu lan tỏa (GAD) là tình trạng lo lắng hoặc căng thẳng dai dẳng và quá mức về cuộc sống hàng ngày, thường ảnh hưởng đến các hoạt động thường ngày và các mối quan hệ cá nhân. Phương pháp điều trị có thể bao gồm liệu pháp tâm lý, thuốc men và thay đổi lối sống.

GAD là một dạng rối loạn lo âu rất phổ biến. Nó ảnh hưởng đến 3,1% dân số (tương đương 6,8 triệu người trưởng thành) tại Mỹ mỗi năm. Bệnh phổ biến hơn ở phụ nữ.

Sống chung với rối loạn lo âu có thể rất khó khăn. Tuy nhiên, giống như các rối loạn lo âu khác, GAD có khả năng điều trị cao.

Bài viết dưới đây cung cấp kiến thức tổng quan về Rối loạn lo âu lan tỏa (GAD), bao gồm triệu chứng, nguyên nhân và phương pháp điều trị.

Triệu chứng

Các bác sĩ chẩn đoán GAD khi một người bị lo lắng trong 6 tháng hoặc lâu hơn.

Các triệu chứng có thể thay đổi tùy từng trường hợp, cải thiện hoặc trở nên trầm trọng hơn ở những giai đoạn căng thẳng cao độ hoặc bệnh lý thể chất.

Triệu chứng cảm xúc và nhận thức:

• Lo lắng, sợ hãi và bận tâm không kiểm soát, dai dẳng

• Không có khả năng đối phó với sự không chắc chắn về tương lai

• Suy nghĩ xâm nhập

• Lập kế hoạch và xử lý sự cố quá mức

• Khó đưa ra quyết định, sợ quyết định sai

• Khó tập trung, không thể thư giãn

Triệu chứng thể chất:

• Cơ bắp căng cứng, đau nhức

• Khó ngủ, mệt mỏi

• Cảm giác bồn chồn, lo lắng, hồi hộp

• Rối loạn tiêu hóa (buồn nôn, tiêu chảy)

• Đổ mồ hôi nhiều, đi tiểu thường xuyên

Triệu chứng hành vi:

• Không thể dành thời gian thư giãn hoặc “yên tĩnh”

• Chuyển đổi giữa nhiều nhiệm vụ, khó tập trung

• Dành nhiều thời gian cho các công việc đơn giản hoặc làm lại để đạt sự “hoàn hảo”

• Tránh các tình huống gây lo âu (giao tiếp, nói trước đám đông)

• Nghỉ học hoặc nghỉ làm do lo âu và mệt mỏi

• Thường xuyên cần sự trấn an từ người khác

👉 Ở trẻ em và thanh thiếu niên, GAD có thể biểu hiện dưới dạng cáu kỉnh hoặc tức giận.

Điều kiện đi kèm

Những người mắc GAD thường đồng thời có:

• Rối loạn lo âu khác (ám ảnh cưỡng chế, ám sợ, lo âu xã hội)

• Trầm cảm

• Lạm dụng rượu, ma túy hoặc chất kích thích

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Nguyên nhân chính xác của GAD chưa được biết rõ. Tuy nhiên, nhiều khả năng là sự kết hợp của:

• Di truyền học: tiền sử gia đình mắc GAD làm tăng nguy cơ.

• Hóa học và cấu trúc não: sự khác biệt về cấu trúc não và mất cân bằng serotonin có thể liên quan.

• Tính cách: người nhút nhát, bi quan hoặc có đặc điểm loạn thần kinh dễ mắc GAD hơn.

• Chấn thương và trải nghiệm sống: lạm dụng, mất người thân, stress kéo dài.

• Bệnh lý mãn tính: có thể làm tăng nguy cơ lo âu.

• Giới tính: nữ giới có nguy cơ mắc GAD cao gấp đôi nam giới.

• Tuổi tác: có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, thường cao nhất từ trẻ em đến trung niên.

Chẩn đoán

Theo DSM-5-TR, để được chẩn đoán GAD, một người cần có:

• Lo lắng quá mức trong nhiều lĩnh vực, kéo dài ít nhất 6 tháng

• Khó kiểm soát lo lắng

• Ít nhất 3 trong 6 triệu chứng: bồn chồn, mệt mỏi, khó tập trung, cáu kỉnh, căng cơ, rối loạn giấc ngủ

• Gây ảnh hưởng đáng kể đến công việc, học tập hoặc các mối quan hệ

Bác sĩ có thể yêu cầu:

• Khám sức khỏe tổng quát

• Ghi nhận tiền sử bệnh án

• Bảng câu hỏi tâm lý

• Xét nghiệm máu hoặc nước tiểu

Điều trị

Điều trị GAD thường kết hợp nhiều phương pháp:

1. Liệu pháp tâm lý

• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) – an toàn, hiệu quả và lâu dài

• Liệu pháp chánh niệm, liệu pháp chấp nhận và cam kết (ACT)

2. Thuốc

• Thuốc chống trầm cảm (SSRI, SNRI)

• Buspirone (giảm triệu chứng lo âu thể chất)

• Benzodiazepine (giảm lo âu ngắn hạn, nhưng dễ gây nghiện)

3. Thay đổi lối sống

• Tập thể dục thường xuyên

• Ăn uống cân bằng

• Giảm stress, ngủ đủ giấc (7–9h/đêm)

• Thiền, yoga, chánh niệm

• Viết nhật ký theo dõi tác nhân lo âu

• Tránh rượu, ma túy, hạn chế caffeine và nicotine

Kết luận

Lo lắng là một phần bình thường của cuộc sống. Tuy nhiên, khi lo lắng quá mức và kéo dài, ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày, đó có thể là dấu hiệu của rối loạn lo âu lan tỏa (GAD).

GAD là bệnh lý phổ biến nhưng hoàn toàn có thể điều trị. Nếu bạn hoặc người thân có triệu chứng, hãy tìm đến bác sĩ hoặc nhà trị liệu tâm lý càng sớm càng tốt.

Bệnh viện An Sinh (Nguồn tham khảo MedicalNewsToday)
Sức khỏe và hạnh phúc của gia đình bạn