Việc xác định các triệu chứng sớm có thể giúp tiếp cận các phương pháp điều trị hiệu quả hơn cho bệnh Parkinson và Alzheimer.

Khứu giác và ký ức

Trong một cảnh quay kỳ diệu gần cuối bộ phim Ratatouille năm 2007, nhà phê bình ẩm thực khét tiếng Anton Ego bỗng chốc được đưa ngược về quá khứ, ký ức tuổi thơ của ông được khơi dậy chỉ bằng một thìa món ăn cùng tên trong phim. Không cần hình ảnh – chỉ cần hương vị và mùi thơm của món ăn.

Khứu giác là giác quan tĩnh lặng nhất của chúng ta, nhưng cũng là một trong những giác quan mạnh mẽ nhất. Thật vậy, nó thậm chí có thể mở ra cánh cổng dẫn đến những ký ức mà chúng ta tưởng chừng đã lãng quên từ lâu.

Khứu giác cũng là giác quan mang tính cá nhân và chủ quan nhất, chính vì vậy mà mọi người rất khó thống nhất về mùi hương. Tuy nhiên, dường như có một sự đồng thuận về mùi hương kinh khủng nhất trên thế giới.

Năm 1889, trong một phòng thí nghiệm ở Đức, một phản ứng hóa học liên quan đến hợp chất thioacetone đã tạo ra một mùi hôi kinh khủng đến mức khiến người dân cách đó nửa cây số phải nôn mửa và ngất xỉu, buộc phải sơ tán một phần thành phố Freiburg. Chúng ta vẫn chưa biết chính xác phản ứng nào đã gây ra mùi hôi thối này, nhưng dường như không ai mau chóng tìm hiểu nguyên nhân.

Nhưng điều gì sẽ xảy ra khi khứu giác của chúng ta bắt đầu mất đi? Và nếu việc mất khứu giác không chỉ là một triệu chứng thoáng qua thì sao?

Khứu giác – Lối tắt đến cảm xúc

Khứu giác là một lợi thế tiến hóa: nó cảnh báo chúng ta về những mối nguy hiểm vô hình và khiến chúng ta cảnh giác. Mùi hương cũng có thể ảnh hưởng đến quyết định của chúng ta, và các thương hiệu lớn nhận thức rõ điều này, họ trang trí cửa hàng của mình bằng những mùi hương đánh thức cảm xúc và mời gọi chúng ta ở lại.

Mùi hương có khả năng đánh thức ký ức và những cảm xúc mãnh liệt, và hành khứu giác chịu trách nhiệm cho điều này. Vùng nhỏ này của não trước, nằm rất gần mũi, tiếp nhận các tín hiệu khứu giác và gửi chúng trực tiếp đến các vùng não quản lý trí nhớ và cảm xúc của chúng ta.

Mặc dù có tầm quan trọng, khứu giác vẫn là giác quan ít được hiểu rõ nhất và thường bị đánh giá thấp. Khi mất đi, khứu giác thường không được chú ý, nhưng chúng ta có thể không nhận ra tầm quan trọng của nó cho đến khi mất đi.

Khi mất khứu giác – Câu chuyện của Michele Crippa

Điều này đã xảy ra với Michele Crippa, một “siêu chuyên gia nếm mùi” người Ý nổi tiếng, người đã mất khứu giác trong đại dịch. Mặc dù ông hồi phục vài tuần sau đó, nhưng khi khứu giác trở lại, nó đã bị méo mó. Cam có mùi như nhựa cháy, đào có mùi như húng quế, và vani khiến ông cảm thấy buồn nôn. Điều này có thể do các tế bào thần kinh trong hành khứu giác của ông bị tổn thương.

Mất khứu giác có thể gây khó chịu, nhưng nó cũng có thể là tín hiệu cảnh báo từ sâu thẳm trong não bộ của chúng ta.

Cảm lạnh thông thường hay dấu hiệu bệnh?

Hầu hết chúng ta đều từng mất khứu giác vào một thời điểm nào đó, thường do cảm lạnh hoặc cúm đơn giản. Tuy nhiên, triệu chứng này cũng có thể là dấu hiệu sớm của các bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer hoặc Parkinson. Việc mất khứu giác xảy ra nhiều năm trước khi các triệu chứng điển hình xuất hiện.

Cảnh báo sớm bệnh Parkinson

Một trong những vấn đề chính của bệnh thoái hóa thần kinh là tổn thương đã nghiêm trọng khi được chẩn đoán. Trong bệnh Parkinson, khi các triệu chứng đầu tiên xuất hiện, hơn một nửa tế bào thần kinh sản xuất dopamine đã bị mất.

Việc xác định các triệu chứng sớm như mất khứu giác – ảnh hưởng đến 90% bệnh nhân – có thể đóng vai trò như dấu ấn sinh học, cảnh báo sự hiện diện của bệnh, giúp chẩn đoán sớm và tiếp cận các phương pháp điều trị hiệu quả hơn.

Nguyên nhân mất khứu giác

Triệu chứng này không chỉ giới hạn ở Parkinson mà còn xuất hiện khi lão hóa, căng thẳng hoặc các tình trạng khác. Nguyên nhân mất khứu giác ở bệnh Parkinson có thể bắt đầu ở hành khứu giác trước khi lan đến vùng kiểm soát vận động. Vi-rút, thuốc trừ sâu hoặc độc tố có thể gây tổn thương khu vực này.

Trong Alzheimer, tổn thương có thể bắt đầu ở locus coeruleus – “nút cảnh báo” giúp tỉnh táo và tập trung, liên kết với hành khứu giác. Khi mối liên kết này bị phá vỡ, khứu giác suy giảm trước khi các dấu hiệu mất trí xuất hiện.

Chẩn đoán và dự đoán qua khứu giác

Việc mất khứu giác không chỉ giới hạn ở mũi mà là cánh cửa dẫn vào não bộ, giúp các nhà nghiên cứu giải mã những bí mật bên trong và hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán chính xác.

Ở bệnh nhân Parkinson, mất khứu giác có tính chọn lọc: họ có thể ngửi được mùi dễ chịu nhưng khó nhận biết mùi trung tính hoặc khó chịu. Một số phụ nữ còn gặp ảo giác khứu giác – ngửi thấy mùi không tồn tại trong thực tế.

Việc phát hiện mất khứu giác sớm có thể cải thiện chất lượng cuộc sống của người mắc bệnh thoái hóa thần kinh.

Bệnh viện An Sinh (Nguồn tham khảo: Independent)
Sức khỏe và hạnh phúc của gia đình bạn