Khám Xét Nghiệm Sàng Lọc Ung Thư: Vai Trò, Lợi Ích và Các Phương Pháp Phổ Biến

Khám xét nghiệm sàng lọc ung thư có nhiều hình thức khác nhau, cho phép bác sĩ phát hiện ung thư trước khi bất kỳ triệu chứng nào xuất hiện. Thông thường, việc khám sàng lọc không nhằm mục đích chẩn đoán ung thư. Nếu kết quả xét nghiệm bất thường, bác sĩ có thể cần chỉ định thêm các xét nghiệm khác để xác định bạn có bị ung thư hay không.

Một số xét nghiệm sàng lọc chỉ được chỉ định cho những người có nguy cơ cao mắc một số loại ung thư nhất định, trong khi các xét nghiệm khác được thực hiện thường quy dành cho tất cả mọi người ở độ tuổi nhất định.

Tại sao khám tầm soát ung thư lại quan trọng?

Mục tiêu chính của khám tầm soát ung thư là phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm. Khi ung thư được phát hiện sớm, việc điều trị và khả năng chữa khỏi dễ dàng hơn nhiều so với khi bệnh tiến triển ở giai đoạn muộn. Phát hiện ung thư trước khi di căn có thể làm giảm nguy cơ tử vong.

Nhìn chung, một người càng có nhiều yếu tố nguy cơ mắc ung thư, chẳng hạn như tiền sử gia đình hoặc tuổi tác, thì càng có khả năng được hưởng lợi từ việc khám tầm soát.

Các loại xét nghiệm sàng lọc ung thư phổ biến

Bác sĩ có thể thực hiện khám sức khỏe tổng quát, chỉ định xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh hoặc xét nghiệm di truyền để sàng lọc ung thư. Một số phương pháp phổ biến gồm:

• Chụp nhũ ảnh (Mammogram): Kỹ thuật chụp X-quang tuyến vú để phát hiện ung thư vú sớm. Chụp nhũ ảnh định kỳ giúp giảm nguy cơ tử vong do ung thư vú.

• Chụp cộng hưởng từ vú (MRI): Sử dụng nam châm và sóng vô tuyến để chụp ảnh tuyến vú. Thường chỉ định cho phụ nữ có nguy cơ cao, như mang gen BRCA1/BRCA2.

• Khám vú lâm sàng: Bác sĩ kiểm tra khối u bất thường tại vú và vùng dưới cánh tay.

• Xét nghiệm Pap: Thu thập tế bào cổ tử cung để phát hiện tế bào bất thường có khả năng chuyển thành ung thư cổ tử cung. Thường kết hợp xét nghiệm HPV.

• Xét nghiệm tuyến tiền liệt (PSA): Xét nghiệm máu phát hiện ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới nguy cơ cao.

• Nội soi đại tràng và nội soi đại tràng sigma: Sử dụng ống có camera quan sát trong đại tràng để phát hiện polyp – tổn thương có khả năng chuyển thành ung thư.

• Xét nghiệm máu ẩn trong phân: Phát hiện dấu hiệu polyp hoặc ung thư đại trực tràng.

• Xét nghiệm máu Shield: Tìm dấu hiệu ung thư đại trực tràng hoặc polyp tiền ung thư.

• Chụp CT liều thấp: Sàng lọc ung thư phổi cho người có yếu tố nguy cơ cao.

• Xét nghiệm CA-125: Phát hiện ung thư buồng trứng ở phụ nữ nguy cơ cao, thường kết hợp siêu âm đầu dò âm đạo.

• Khám da: Phát hiện các đốm da bất thường có nguy cơ ung thư da.

• Alpha-Fetoprotein: Phát hiện ung thư gan ở nhóm nguy cơ cao, thường thực hiện cùng siêu âm tổng quát.

Có thể phát hiện ung thư bằng xét nghiệm máu không?

Ngoài xét nghiệm CA-125 và Shield, các nhà khoa học đang nghiên cứu xét nghiệm máu CancerSEEK nhằm phát hiện nhiều loại ung thư.

Theo một nghiên cứu năm 2018:

• Độ nhạy: 69% – 98% tùy loại ung thư

• Độ đặc hiệu: 99%

Hiệu quả nhất ở ung thư đại trực tràng và buồng trứng, thấp hơn ở ung thư gan và phổi. Tuy nhiên, xét nghiệm này hiện chỉ sử dụng trong nghiên cứu lâm sàng.

Ai nên khám tầm soát ung thư và tần suất bao lâu?

Nhiều tổ chức y tế xây dựng hướng dẫn tầm soát ung thư, trong đó có Hiệp hội Ung thư Mỹ:

Ung thư vú

• Phụ nữ 40–44 tuổi: có thể bắt đầu chụp nhũ ảnh hàng năm.

• Từ 45 tuổi: nên chụp nhũ ảnh hàng năm.

• Từ 55 tuổi: có thể chuyển sang chụp hai năm một lần.

• Nguy cơ cao: nên tầm soát sớm hơn, có thể kết hợp MRI.

Ung thư đại – trực tràng

• Nam và nữ từ 45 tuổi: nên bắt đầu tầm soát.

• Nguy cơ cao: có thể tầm soát sớm hơn.

• Nội soi đại tràng: lặp lại mỗi 10 năm nếu sức khỏe bình thường.

Ung thư cổ tử cung

• Phụ nữ 25–65 tuổi: xét nghiệm HPV 5 năm/lần.

• Hoặc Pap + HPV: 5 năm/lần.

• Hoặc Pap đơn: 3 năm/lần.

• Trên 65 tuổi có kết quả ổn định: có thể ngừng tầm soát.

Ung thư tuyến tiền liệt

• Nam giới từ 50 tuổi: nên tham khảo bác sĩ về PSA.

• Người có tiền sử gia đình: bắt đầu tư vấn từ 45 tuổi.

Ung thư phổi

• Chụp CT liều thấp hữu ích cho người:

  • 50–80 tuổi

  • Hút thuốc hoặc đã từng hút

  • Lịch sử hút ≥20 bao/năm

Những người có nguy cơ ung thư da, buồng trứng, gan… cũng nên tầm soát theo chỉ định.

Giới hạn và rủi ro của xét nghiệm sàng lọc ung thư

Không phải tất cả xét nghiệm sàng lọc đều chính xác. Một số vấn đề có thể gặp:

• Dương tính giả: Gây căng thẳng, lo lắng không cần thiết.

• Âm tính giả: Bỏ sót ung thư, dẫn đến trì hoãn điều trị.

• Điều trị quá mức: Một số ung thư tiến triển chậm không ảnh hưởng sức khỏe.

Vì vậy, hãy trao đổi kỹ với bác sĩ về lợi ích – nguy cơ trước khi tầm soát.

Kết luận

Có nhiều loại xét nghiệm tầm soát ung thư khác nhau, bao gồm chẩn đoán hình ảnh, xét nghiệm máu và khám sức khỏe tổng quát, giúp phát hiện ung thư ở giai đoạn sớm, tăng khả năng điều trị thành công. Những người có nhiều yếu tố nguy cơ có thể cần tầm soát sớm hơn và thường xuyên hơn.

Hãy chủ động trao đổi với bác sĩ để lựa chọn xét nghiệm phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.

Bệnh viện An Sinh (Nguồn tham khảo: Everyday Health)

Sức khỏe và hạnh phúc của gia đình bạn