Không phải tất cả thực phẩm có nguồn gốc thực vật đều lành mạnh cho sức khỏe tim mạch

Những điểm chính

• Nghiên cứu mới cho thấy không phải mọi chế độ ăn thực vật đều tốt cho sức khỏe.

• Một số chế độ ăn có nguồn gốc thực vật có thể gây hại cho tim mạch.

• Các bác sĩ khuyến nghị người bệnh cần chú ý một số yếu tố quan trọng khi lựa chọn chế độ ăn thực vật.

Chế độ ăn thực vật: Không phải loại nào cũng giống nhau

Nhiều tổ chức y tế quốc tế khuyến nghị tăng cường thực phẩm có nguồn gốc thực vật. Tuy nhiên, nghiên cứu mới cho thấy không phải tất cả thực phẩm từ thực vật đều có lợi, thậm chí một số có thể gây hại cho sức khỏe tim mạch.

Nghiên cứu được công bố trên American Journal of Preventive Cardiology đã phát hiện mối liên hệ giữa chế độ ăn thực vật không lành mạnh và một dấu ấn sinh học quan trọng liên quan đến nhồi máu cơ tim.

Các nhà nghiên cứu phân tích dữ liệu của hơn 7.700 người tham gia Khảo sát Dinh dưỡng và Sức khỏe Quốc gia (NHANES) từ năm 1999–2004. Tất cả người tham gia đều trên 20 tuổi và không có tiền sử bệnh tim mạch tại thời điểm bắt đầu nghiên cứu.

Trong suốt nghiên cứu, người tham gia báo cáo khẩu phần ăn trong 24 giờ và cung cấp mẫu máu để đo các dấu ấn sinh học tim mạch. Kết quả:

• Người tuân theo chế độ ăn thực vật lành mạnh giảm nguy cơ tăng nồng độ troponin I – dấu hiệu tổn thương cơ tim liên quan đến nhồi máu cơ tim.

• Người theo chế độ ăn thực vật không lành mạnh có nguy cơ tăng troponin I cao hơn 65%, đồng nghĩa với nguy cơ nhồi máu cơ tim cao hơn.

Các nhà nghiên cứu kết luận: Hỗ trợ người dân tiếp cận và áp dụng chế độ ăn thực vật lành mạnh có thể giúp cải thiện sức khỏe tim mạch cộng đồng.

Tại sao một số thực phẩm có nguồn gốc thực vật lại không tốt cho sức khỏe tim mạch?

Rất dễ nhầm lẫn giữa “nguồn gốc thực vật” và “lành mạnh”. Thuật ngữ “thực vật” không có định nghĩa thống nhất, nên nhiều sản phẩm có thể được dán nhãn “plant-based” dù không hề tốt cho sức khỏe.

Việc thực phẩm không chứa thành phần động vật không đồng nghĩa với lành mạnh.

Một chế độ ăn thực vật nhưng gồm:

• Ngũ cốc tinh chế

• Đồ chiên rán

• Đồ uống có đường

• Đồ ăn siêu chế biến

… vẫn được coi là thực vật, nhưng thiếu các hợp chất bảo vệ mà trái cây, rau củ, các loại đậu và ngũ cốc nguyên hạt mang lại.

Những thực phẩm này có thể:

• Tăng đường huyết

• Gây viêm

• Chứa chất béo chuyển hóa

• Cung cấp nhiều calo nhưng nghèo dinh dưỡng

→ Từ đó làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch và các vấn đề sức khỏe khác.

Lưu ý: Chế độ ăn chay hoặc thuần chay hoàn toàn có thể lành mạnh, nhưng việc loại bỏ thực phẩm động vật không tự động biến chế độ ăn trở nên tốt cho tim mạch.

Dấu hiệu nhận biết thực phẩm có nguồn gốc thực vật không lành mạnh

Khi lựa chọn thực phẩm, cần chú ý:

1. Mức độ chế biến

Thực phẩm càng xa trạng thái tự nhiên càng dễ:

• Mất chất dinh dưỡng

• Tăng phụ gia, đường, tinh bột tinh chế, chất béo không lành mạnh

Nhiều sản phẩm thay thế thịt từ thực vật có thể chứa:

• Hàm lượng natri cao

• Chất ổn định

• Dầu kém tốt cho tim mạch

2. Hàm lượng natri

Một số thực phẩm đóng gói từ thực vật có lượng natri tương đương thịt chế biến.

3. Chất béo bão hòa và phụ gia

Cần đọc kỹ nhãn dinh dưỡng.
Nhãn “thực vật” không nói lên điều gì về độ lành mạnh.

Cách xây dựng chế độ ăn tốt cho sức khỏe tim mạch

1. Ưu tiên thực phẩm nguyên chất

Thực phẩm tươi, chế biến tối thiểu luôn là lựa chọn tốt nhất cho tim mạch.

2. Chế độ ăn DASH

• Ít muối

• Nhiều trái cây, rau củ

• Ngũ cốc nguyên hạt

• Các loại đậu

• Sử dụng chất béo lành mạnh như dầu ô liu, bơ thực vật thay vì mỡ động vật

3. Chế độ ăn Địa Trung Hải

Các bác sĩ tim mạch đánh giá đây là chế độ ăn rất tốt cho tim, gồm:

• Ngũ cốc nguyên hạt

• Các loại đậu

• Trái cây và rau xanh

• Thịt nạc

• Dầu oliu

4. Nguyên tắc “lấp đầy đĩa bằng thực phẩm nguyên chất”

Hầu hết chế độ ăn đều có yếu tố thực vật, nhưng khác biệt nằm ở chất lượng.
Không phải thực phẩm có nguồn gốc thực vật lành mạnh – điều quan trọng là mức độ chế biến và giá trị dinh dưỡng.

Bệnh viện An Sinh (Nguồn tham khảo: Prevention)
Sức khỏe và hạnh phúc của gia đình bạn