Sống chung với bệnh tiểu đường típ 2 không có nghĩa là bạn phải từ bỏ những món ăn yêu thích. Bạn chỉ cần hạn chế một số thực phẩm và lựa chọn thông minh hơn, vẫn có thể duy trì bữa ăn phong phú mà kiểm soát đường huyết hiệu quả. Một chế độ ăn phù hợp không quá nghiêm ngặt, bao gồm nhiều nhóm carbohydrate lành mạnh, chất béo tốt và protein nạc.

Mục tiêu chính của chế độ ăn cho người tiểu đường gồm:
(1) Giữ lượng đường huyết ổn định sau bữa ăn.
(2) Cải thiện sức khỏe lâu dài, phòng ngừa biến chứng.

1. Thực phẩm, Đường huyết và Sức khỏe lâu dài

Để xây dựng chế độ ăn phù hợp, cần hiểu cách từng nhóm thực phẩm ảnh hưởng đến đường huyết.

Carbohydrate tác động mạnh nhất đến chỉ số đường huyết. Cơ thể phân hủy carbohydrate thành glucose, làm tăng đường trong máu – dù đó là carb lành mạnh từ trái cây, rau hay carb kém lành mạnh từ soda, bánh kẹo.

Người bệnh có thể cần hạn chế khẩu phần carbohydrate, nhưng không có một mức cố định cho tất cả. Lượng carb tối ưu phụ thuộc vào thể trạng, cân nặng, thuốc đang dùng, mức vận động. Hãy tham khảo bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.

Điều quan trọng: không phải mọi carbohydrate đều giống nhau.

• Đường bổ sung, ngũ cốc tinh chế → gây đói nhanh, tăng cân, tăng đường huyết.

• Trái cây, ngũ cốc nguyên hạt → vẫn làm tăng đường huyết nhưng giàu chất xơ, hỗ trợ tim mạch, giúp no lâu.

Đáng lưu ý:

• Thịt đỏ hoặc thịt chế biến dù không làm tăng đường huyết nhiều nhưng lại liên quan đến tăng nguy cơ tim mạch, ung thư và tăng cân.

• Ăn nhiều protein và chất béo có thể giúp hạ đường huyết ngắn hạn nhưng tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ nếu dùng quá nhiều chất béo bão hòa.

Hiệp hội Đái tháo đường Mỹ (ADA) khuyến nghị mô hình “Đĩa ăn dành cho người tiểu đường”:

• ½ đĩa: rau không tinh bột

• ¼ đĩa: protein nạc

• ¼ đĩa: ngũ cốc nguyên hạt hoặc carb chất lượng cao

• Thức uống: nước lọc hoặc đồ uống không calo

2. Các loại Thịt và Protein: Nên ăn và nên tránh

Protein nên chọn

• Cá giàu omega-3: cá hồi, cá mòi, cá thu, cá ngừ albacore

• Các loại cá nạc: cá tuyết, cá da trơn

• Động vật có vỏ: tôm, sò, cua, nghêu, hàu

• Thịt gà không da

• Thịt thú săn: thịt nai, thịt trâu

• Protein thực vật: đậu phụ, tempeh, đậu và đậu lăng

• Hạt, bơ hạt, trứng, phô mai tươi

Protein nên hạn chế

• Thịt đỏ nhiều mỡ

• Thịt chế biến: thịt xông khói, giăm bông, xúc xích Ý, pepperoni

• Thịt nguội, thịt khô đóng gói

3. Carbohydrate: Tốt và không tốt cho người tiểu đường

Carbohydrate nên hạn chế

• Đường bổ sung: soda, kẹo, bánh snack

• Ngũ cốc tinh chế: bánh mì trắng, gạo trắng, mì ống trắng

Carbohydrate nên ưu tiên

Theo ADA, ngũ cốc nguyên hạt là “siêu thực phẩm”:

• Lúa mạch

• Gạo lứt

• Diêm mạch

• Yến mạch cắt nhỏ

• Mì ống nguyên cám

• Bánh mì nguyên cám

• Kiều mạch, farro

• Các loại đậu

4. Sản phẩm từ sữa: Lựa chọn tốt và không tốt

Nên chọn

• Phô mai tươi

• Sữa chua nguyên kem hoặc kefir

• Sữa tách béo hoặc ít béo

Nên hạn chế

• Sữa chua có đường, sữa có hương vị

• Phô mai chế biến nhiều chất béo

• Sản phẩm sữa nhiều muối, nhiều calo

5. Rau củ: Tốt và không tốt cho người tiểu đường

Rau không tinh bột – nên ăn nhiều

• Atisô

• Măng tây

• Củ dền

• Cải Brussels

• Bông cải xanh, súp lơ

• Dưa chuột

• Rau lá xanh: cải xoăn, cải bó xôi

• Hành tây, ớt chuông

• Củ sắn

Rau giàu tinh bột – ăn vừa phải

• Khoai tây

• Khoai lang

• Ngô

• Các loại bí mùa đông

• Đậu, khoai mỡ

Nên tránh

• Khoai tây chiên

• Hành tây chiên

• Món rau nhiều sốt đường, chiên ngập dầu

6. Trái cây: Tốt và không tốt cho người tiểu đường

Trái cây nên chọn

• Táo

• Mơ

• Các loại quả mọng: việt quất, dâu, mâm xôi

• Cam

• Đào

• Lê

• Anh đào chua

Trái cây nên hạn chế

• Trái cây đóng hộp trong siro

• Trái cây sấy khô

• Nước ép trái cây (dù ép tươi)

7. Chất béo: Loại tốt và loại cần tránh

Chất béo tốt (nên dùng)

• Bơ và dầu bơ

• Hạt, đậu phộng, bơ đậu phộng

• Cá béo: cá hồi, cá thu

• Hạt chia, hạt hướng dương

• Dầu ô liu

• Dầu thực vật như dầu hạt cải, dầu lanh

Chất béo nên tránh

Theo ADA:

• Dầu cọ, dầu dừa

• Bơ thực vật, mỡ động vật

• Sản phẩm từ động vật giàu béo bão hòa

• Sữa nguyên kem, phô mai béo

8. Kết luận

Chế độ ăn cho bệnh tiểu đường típ 2 nên đa dạng, cân bằng giữa carbohydrate, chất béo tốt và protein nạc. Cốt lõi là:

• Hạn chế đường bổ sung và thực phẩm chế biến sẵn

• Ưu tiên rau không tinh bột, ngũ cốc nguyên hạt, trái cây tươi

• Kiểm soát khẩu phần carbohydrate

• Chọn chất béo không bão hòa

• Tránh chất béo xấu và thịt chế biến

Một chế độ ăn linh hoạt, giàu dinh dưỡng sẽ giúp ổn định đường huyết và bảo vệ sức khỏe tim mạch lâu dài—mà vẫn duy trì được niềm vui trong ăn uống.

Bệnh viện An Sinh (Nguồn tham khảo: EverydayHealth)
Sức khỏe và hạnh phúc của gia đình bạn