Tráng sĩ gặp giai nhân. Mỗi tháng các hormon thay đổi ở người phụ nữ làm cho hai buồng trứng nhả ra một mầm sống. Trứng di chuyển theo vòi trứng (nối các buồng trứng đến tử cung). Tinh trùng có đến 72 giờ nhởn nhơ trong vòi trứng. Trứng có 12 – 24 giờ. Giai nhân chỉ gặp một tráng sĩ, rồi khoá chặt khuê phòng, không tinh trùng nào khác có thể chui vào. Hai mầm sống kết thành hợp tử rồi đến bám vào lòng tử cung. Lúc này, mặt trong tử cung dày lên, sẵn sàng tiếp nhận. Từ khi thụ tinh cho đến tám tuần lễ, hợp tử được gọi là phôi. Sau đó phôi thành thai nhi.

Trong cuộc mổ tôi thường vuốt nhẹ tử cung, màu hồng tươi, mặt trơn láng. Bình thường cỡ ngón chân cái vậy mà nuôi được một thai phôi lớn dần thành một hài nhi. Tử cung mang hai cái vòi mềm mại như hai con trùn, đầu vòi loe ra. Một hột trăng trắng to cỡ lóng tay út bám vào vòi, đó là buồng trứng. Bao điều kỳ diệu xảy ra ở đây. Buồng trứng nhả ra, vòi hít trứng vào, tinh trùng từ tử cung phăng lần theo vòi để gặp trứng. Cuộc se duyên tốt đẹp, hai mầm sống nhập một theo vòi trứng vào tử cung xây tổ ấm. Mọi việc đâu vào đấy. Hàng tỉ người trên cõi đời đều xuất phát từ đây.

Đổi nơi hò hẹn

Khi cuộc gặp gỡ tự nhiên bị trắc trở, đành phải se duyên ở chốn khác. Một chút trục trặc thì mọi việc rối tung. Trên thế giới, khoảng 10% các đôi uyên ương gặp chứng vô sinh. Bao nhiêu là buồn phiền. Vô sinh nữ thường do vòi trứng bị hư hại, làm tắc đường gặp gỡ của các mầm sống, khác nào các lôcốt và hố tử thần cản trở cuộc hẹn hò. Vô sinh nam liên hệ số lượng và chất lượng tinh trùng: mầm sống nam yếu đuối không đủ sức vượt con đường thiên lý, đâu đáng là tráng sĩ sao gặp được giai nhân, hoặc quá ít mầm sống cho một cuộc chạy maratông cầu hôn.

Quá trình thụ tinh ở người. Ảnh: Uỷ ban Nobel

Thụ tinh nhân tạo do Edwards phát triển. Ảnh: Uỷ ban Nobel

Sao cho đơm bông kết trái. Giáo sư Robert G. Edwards tìm cách cho đôi uyên ương hiếm muộn có con. Làm sao cho cây đơm bông kết trái. Ý tưởng nẩy ra là cho trứng thụ tinh ngoài cơ thể. Đổi nơi hò hẹn của tráng sĩ và giai nhân, se duyên xong thì lại đưa về tổ ấm. Thụ tinh nhân tạo (IVF – In Vitro Fertilization) là quá trình cho thụ tinh một trứng bên ngoài cơ thể trong một đĩa nuôi cấy chứa tinh trùng giống. Dưỡng cho hợp tử phân chia thành phôi có tám tế bào rồi đem gắn phôi vào lại tử cung.

Nhà nghiên cứu tự mình cật lực tìm hiểu lúc nào cho trứng thụ tinh tốt nhất. Năm 1969, thử nghiệm đầu tiên thất bại: hợp tử không tăng trưởng quá sự phân bào đầu tiên. Edwards tìm đến Steptoe, người có bửu bối. Khoét một lỗ nhỏ gần rốn đưa một ống nội soi vào ổ bụng vớt một trứng sắp rụng, nâng niu cho vào một đĩa canh cấy có tinh trùng. Người ta quen gọi đĩa này là ống nghiệm. Năm 1978 “bé ống nghiệm” đầu tiên trên thế giới Louise Brown ra đời tại bệnh viện đa khoa Oldham, nước Anh. Tên tuổi Steptoe và Edwards trở nên lừng lẫy. Hai năm sau, cặp bài trùng mở ra dưỡng đường Bourn Hall. Bé ống nghiệm thứ hai và thứ ba chào đời tại dưỡng đường này. Đến năm 1983 có 139 bé, và đến năm 1986, 1.000 bé ra đời tại đây. Cũng năm này có 1.000 bé ra đời ở các nước khác. Đến nay đã có bốn triệu con cầu tự khắp thế giới. Không phải lúc nào thụ tinh nhân tạo cũng cho đậu thai. Khoảng 25% IVF thành công. Càng trẻ thì cơ may thành công càng lớn. Nhiều phụ nữ vô sinh đã đạt được ước mơ đơm bông kết trái. Thế hệ trẻ ống nghiệm đầu tiên kể cả Louise Brown đã đến tuổi sinh nở, một số đã khai hoa nở nhuỵ khỏi nhờ thụ tinh nhân tạo kỳ tích.

Ngày càng hay. Thành tựu của Edwards lôi cuốn nhiều nhà nghiên cứu. Kỹ thuật tiến rất nhanh. Nội soi ổ bụng vớt trứng nhường bước cho siêu âm hướng dẫn qua ngã âm đạo. Các phôi dư dùng được bảo quản bằng đông lạnh. Có thể chích thẳng một tinh trùng đơn độc vào tế bào chất của một trứng, hứa hẹn dùng chữa trị nhiều loại vô sinh nam.

Ước mơ sâu thẳm

Không biết các thắc mắc từ nhà thờ có làm chậm giải Nobel. Vatican phản đối IVF, coi đây là tội lỗi vì kỹ thuật này đã tách rời sự thụ tinh khỏi sự ân ái của vợ chồng. Năm 2008, nhà thờ phổ biến một tài liệu (Phẩm giá con người) cho biết hơn 80% thai phôi IVF không được cấy vào tử cung và bị thải bỏ hoặc giữ đông lạnh. Carrasco de Paula, quan chức của Vatican phê phán uỷ ban Nobel, “Chọn Edwards là không đúng”. Cũng có phàn nàn là IVF tạo ra nhiều người bán tinh trùng và các bà mẹ đẻ thay. Các quan chức nhà nước thì e ngại làm nặng thêm nạn nhân mãn.

Giáo sư Morton John, đại học Cambridge tán dương giáo sư Edwards là người đi trước thời đại. Christer Hoog thành viên uỷ ban Nobel nhấn mạnh Louise Brown rất khoẻ mạnh cùng các trẻ ra đời sau đó, cô đã có đứa con của mình. Rất có ý nghĩa. Mc Veigh, đại học Oxford tán dương: “IVF đã thay đổi cuộc sống hàng triệu người và tiếp tục đem hy vọng tới biết bao lứa đôi”.

Riêng Edwards thì đầy tình người: “Điều quan trọng nhất trong cuộc sống là có được một đứa con, ước mơ sâu thẳm của lứa đôi”. Ông đã làm thoả lòng ước mơ được đơm bông kết trái của bao cặp uyên ương.

GS.BS Nguyễn Chấn Hùng

Sao mà lận đận. Andre Geim và Konstantin Novoselov công bố kết quả nghiên cứu vào tháng 10.2004 trên tạp chí Science. Chỉ sáu năm sau, Geim 52 tuổi và Novoselov 34 tuổi nhận giải Nobel Vật lý 2010 do thành tựu trong việc nghiên cứu chất graphene. Sau 32 năm, Robert G. Edwards 85 tuổi mới được trao giải Nobel. Steptoe qua đời năm 1988. Giải Nobel chỉ trao cho người còn sống. Uỷ ban Nobel ca ngợi IVF đã “mang niềm vui cho những người vô sinh trên toàn thế giới”. Cũng quá đủ cho Edwards và Steptoe.  Mở đường cho y học tế bào gốc. Hai mầm sống âm dương gắn bó nhau thành một tế bào duy nhất. Hợp tử này sinh sôi nhiều lần, tạo ra các tế bào gốc phôi có khả năng biến thành nhiều loại tế bào trưởng thành hoạt động tốt, là nguồn tế bào thay thế để trị các bệnh khó. Các dòng tế bào gốc được lấy từ các phôi dư thừa bỏ đi ở các dưỡng đường thụ tinh nhân tạo. Chính Robert G.Edwards giúp mở đường cho y học tế bào gốc. Nhưng quá trình này sẽ huỷ hoại các phôi. Nhà thờ Thiên chúa nguyền rủa Edwards, phong trào chống phá thai ở Mỹ phản đối mạnh việc nghiên cứu dùng tế bào gốc phôi. Đầu tháng 3.2009, Tổng thống Barack Obama ký sắc lệnh cho phép tài trợ nghiên cứu tế bào gốc phôi từ kinh phí liên bang, chấm dứt hơn tám năm cấm đoán của chính quyền Bush.