Thuốc kê đơn có thể gây ảnh hưởng lâu dài đến hệ vi sinh vật đường ruột
Hệ vi sinh vật đường ruột, bao gồm vi khuẩn, nấm và nấm men, đóng vai trò thiết yếu đối với sức khỏe con người. Sự rối loạn của hệ vi sinh vật đường ruột có liên quan đến nhiều bệnh lý mãn tính. Từ lâu, người ta đã biết rằng thuốc kháng sinh ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật đường ruột, tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi và vi khuẩn gây bệnh.
Giờ đây, một nghiên cứu đã phát hiện ra rằng các loại thuốc kê đơn khác cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hệ vi sinh vật đường ruột, và tác dụng này có thể kéo dài vài năm sau khi ngừng sử dụng thuốc.
Một nghiên cứu gần đây công bố rằng nhiều loại thuốc kê đơn có tác động lâu dài đến hệ vi sinh vật đường ruột, kéo dài trong nhiều năm. Nghiên cứu được đăng tải trên Tạp chí mSystems của Hiệp hội Vi sinh vật học Mỹ, cho thấy ngoài kháng sinh, các thuốc chống trầm cảm, thuốc chẹn beta, thuốc giảm axit dạ dày và thuốc chống rối loạn lo âu cũng có thể tiếp tục phá vỡ hệ vi sinh vật đường ruột trong thời gian dài sau khi sử dụng.
Các bác sĩ khuyến cáo thận trọng khi diễn giải phát hiện này: phương pháp luận của nghiên cứu rất chắc chắn, và có mối liên hệ thuyết phục giữa những thay đổi trong hệ vi sinh vật đường ruột với việc sử dụng thuốc. Tuy nhiên, đây không phải là thử nghiệm đối chứng, và có nhiều biến số chưa thể kiểm soát như môi trường, chế độ ăn uống, vị trí địa lý. Phát hiện đáng chú ý nhất là có bao nhiêu nhóm thuốc ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật đường ruột.
Đánh giá tác dụng của nhiều loại thuốc
Các nhà nghiên cứu đã sử dụng dữ liệu từ 2.509 người trưởng thành trong nhóm Vi sinh vật đường ruột Estonia, thuộc ngân hàng dữ liệu dân số của các tình nguyện viên tại Estonia.
Những người tham gia, từ 23 đến 89 tuổi, cung cấp mẫu máu, tăm bông lấy từ niêm mạc miệng và mẫu phân. Các mẫu phân được giải trình tự metagenomic để phân tích thành phần hệ vi sinh vật đường ruột. Trong đó, 328 người cung cấp mẫu phân thứ hai sau thời gian theo dõi trung bình 4,4 năm.
Các nhà nghiên cứu tiếp cận thông tin chi tiết về việc sử dụng thuốc theo toa hiện tại và trong quá khứ thông qua hồ sơ sức khỏe điện tử.
Tại thời điểm lấy mẫu đầu tiên, người tham gia sử dụng tổng cộng 433 loại thuốc theo toa khác nhau; trong 5 năm trước đó, họ sử dụng 507 loại thuốc khác nhau. Khoảng 1/3 số người tham gia (857 người) không dùng thuốc tại thời điểm lấy mẫu đầu tiên; những người dùng thuốc trung bình sử dụng ba loại thuốc khác nhau.
Nghiên cứu không đánh giá tác dụng của kháng sinh tại thời điểm lấy mẫu đầu tiên (loại trừ người dùng kháng sinh trong vòng 90 ngày), nhưng mẫu thứ hai có đánh giá tác động của kháng sinh.
Những thay đổi có thể đo lường trong hệ vi sinh vật đường ruột
Tổng cộng, 186 loại thuốc được phân tích; 167 loại ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật đường ruột theo một cách nào đó, trong đó 78 loại cho thấy tác động lâu dài đến thành phần vi sinh.
Những thay đổi đáng kể trong hệ vi sinh vật đường ruột được quan sát ở người sử dụng các thuốc sau:
-
Thuốc kháng sinh
-
Thuốc chống trầm cảm
-
Thuốc chống loạn thần
-
Thuốc chẹn beta (điều trị đau thắt ngực, tăng huyết áp)
-
Thuốc biguanide (metformin – điều trị tiểu đường típ 2)
-
Thuốc ức chế bơm proton (PPI)
-
Thuốc benzodiazepine (điều trị rối loạn lo âu, rối loạn giấc ngủ)
Những loại thuốc có tác động lớn nhất
Ngoài kháng sinh, thuốc chẹn beta, dẫn xuất benzodiazepine, glucocorticoid, PPI, biguanide và thuốc chống trầm cảm cho thấy tác động lên hệ vi sinh vật đường ruột kéo dài nhiều năm sau khi sử dụng.
Thời gian sử dụng thuốc càng lâu và số lượng thuốc càng nhiều, tác động lên hệ vi sinh vật càng lớn. Nhiều loại thuốc tương tác với nhau, làm tăng tác động tiêu cực.
Trong từng nhóm thuốc, benzodiazepine được ghi nhận có ảnh hưởng tiêu cực rộng nhất.
Các tác giả cảnh báo: vì thuốc điều trị mạn tính thường được dùng liên tục trong nhiều năm, nên tác động sinh lý có thể sâu sắc hơn so với kháng sinh (vốn dùng ngắn hạn).
Tiến sĩ Elin Org, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết: “Ngay cả thuốc sử dụng trong quá khứ cũng có thể để lại dấu ấn lâu dài trên hệ vi sinh vật đường ruột. Nếu hai loại thuốc có hiệu quả tương đương, bác sĩ có thể cân nhắc loại có ảnh hưởng ít hơn đến hệ vi sinh vật.”
Trong nhóm benzodiazepine, alprazolam (Xanax) được phát hiện có tác động rộng hơn đáng kể so với diazepam (Valium), gợi ý hướng lựa chọn thuốc trong tương lai.
Thuốc ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật đường ruột như thế nào?
Hệ vi sinh vật đường ruột gồm khoảng 100 nghìn tỷ vi sinh vật đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe. Một microbiota khỏe mạnh có:
-
Đa dạng sinh học cao
-
Ổn định theo thời gian
-
Cân bằng hệ miễn dịch
Các yếu tố có thể làm rối loạn microbiota:
-
Chế độ ăn kém lành mạnh
-
Thuốc kháng sinh
-
Tuổi tác
Loạn khuẩn (dysbiosis) liên quan đến nhiều bệnh:
-
Viêm ruột (IBD)
-
Béo phì
-
Dị ứng – hen suyễn
-
Tiểu đường típ 2
-
Bệnh tim mạch
-
Rối loạn tự miễn
Thuốc kháng sinh tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi. Thuốc chống trầm cảm, benzodiazepine và thuốc chẹn beta có thể thay đổi nhu động ruột, làm chậm quá trình tiêu hóa. Thuốc PPI làm giảm axit – hàng rào bảo vệ chống vi khuẩn xâm nhập.
Giảm thiểu tác dụng phụ của thuốc kê đơn
Các chuyên gia lưu ý:
✅ Chỉ dùng thuốc theo chỉ định bác sĩ
✅ Không tự ý kéo dài thời gian sử dụng
✅ Benzodiazepine tránh dùng lâu dài vì nguy cơ lệ thuộc và suy giảm nhận thức
✅ Với PPI, nên trao đổi với bác sĩ mỗi 2 tháng và giảm liều dần khi có thể
Ngoài ra, nên:
-
Ăn nhiều chất xơ
-
Hạn chế chất béo
-
Giảm thịt đỏ, thịt chế biến sẵn
-
Hạn chế thực phẩm công nghiệp
-
Tập thể dục thường xuyên
Những giải pháp này giúp tăng cường sức khỏe hệ vi sinh vật đường ruột.
Bệnh viện An Sinh
(Nguồn tham khảo: MedicalNewsToday)
Sức khỏe và hạnh phúc của gia đình bạn
