Cảm giác ngứa ran là gì?
Cảm giác ngứa ran ở tay và chân (y khoa gọi là Paresthesia) là một triệu chứng phổ biến, gây cảm giác khó chịu như:
-
Kim châm
-
Tê
-
Nóng rát dưới da
Thông thường, ngứa ran lành tính và tạm thời, ví dụ:
-
Tỳ đè lên tay khi ngủ
-
Ngồi bắt chéo chân quá lâu
Hiện tượng này thường biến mất sau khi loại bỏ áp lực.
Tuy nhiên, nếu ngứa ran kéo dài, xuất hiện từng cơn hoặc kèm theo đau, ngứa, teo cơ, đó có thể là dấu hiệu của tổn thương thần kinh (bệnh lý thần kinh ngoại biên).
Có hơn 100 loại bệnh lý thần kinh ngoại biên. Bệnh có thể tiến triển, ảnh hưởng vận động và gây tàn tật.
Ước tính có hơn 20 triệu người Mỹ, đa phần là người cao tuổi, mắc tình trạng này.
👉 Nếu cảm giác ngứa ran kéo dài, cần gặp bác sĩ sớm để xác định nguyên nhân và điều trị kịp thời.
Nguyên nhân thường gặp
-
Tiểu đường (nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm 30%):
Ngứa ran thường bắt đầu ở hai bàn chân, lan lên chân và ảnh hưởng đến tay, cánh tay.
Khoảng 2/3 bệnh nhân tiểu đường bị tổn thương thần kinh ở nhiều mức độ. -
Nguyên nhân vô căn (không rõ nguyên nhân): chiếm 30%.
-
Nguyên nhân khác (đa dạng, gồm chấn thương, bệnh mạn tính, nhiễm trùng…): chiếm 40%.
Ngứa ran ở tay
Các nguyên nhân phổ biến:
-
Hội chứng ống cổ tay: chèn ép dây thần kinh giữa, gây tê/ran ở ngón tay và cẳng tay.
-
Chèn ép dây thần kinh trụ: gây tê ngón út, phần trong cẳng tay và bàn tay.
-
Liệt dây thần kinh quay: do tỳ đè khi ngủ hoặc say rượu.
Ngứa ran ở chân
Các nguyên nhân phổ biến:
-
Liệt dây thần kinh mác (thần kinh hông mác): gây tê mặt ngoài chân, mu bàn chân, có thể làm sụp bàn chân.
-
Hội chứng ống cổ chân: chèn ép dây thần kinh gần mắt cá.
-
Đau thần kinh tọa: do thoát vị đĩa đệm chèn ép thần kinh thắt lưng.
Ngứa ran ở cả tay và chân
Nguyên nhân có thể bao gồm:
-
Lo lắng, viêm cơ xơ hóa
-
Thoái hóa đốt sống cổ
-
Bệnh toàn thân (gan, thận, máu, rối loạn nội tiết, ung thư)
-
Thiếu vitamin (E, B1, B6, B12, niacin)
-
Nghiện rượu
-
Nhiễm độc (chì, thủy ngân, asen, thuốc hóa trị)
-
Nhiễm trùng (HIV, zona, Epstein-Barr, Lyme…)
-
Bệnh tự miễn (lupus, viêm khớp dạng thấp, hội chứng Guillain-Barre)
-
Bệnh di truyền (bệnh Charcot-Marie-Tooth)
-
Đa xơ cứng (MS)
-
Chấn thương và một số loại thuốc
Chẩn đoán
Bác sĩ sẽ:
-
Khám lâm sàng, khai thác bệnh sử (môi trường, thói quen, phơi nhiễm, tiền sử gia đình).
-
Chỉ định xét nghiệm:
-
Máu (tiểu đường, thiếu vitamin, chức năng gan-thận, miễn dịch)
-
Dịch não tủy (kháng thể)
-
ECG, đo dẫn truyền thần kinh (NCV)
-
Chụp CT, MRI, sinh thiết thần kinh/da nếu cần.
-
Điều trị
-
Tùy nguyên nhân.
-
Thần kinh ngoại biên có thể tái tạo nếu chưa bị phá hủy hoàn toàn.
-
Các biện pháp:
-
Kiểm soát bệnh nền (như tiểu đường)
-
Bổ sung vitamin (nếu thiếu)
-
Thuốc chống co giật, trầm cảm (giảm triệu chứng)
-
Vật lý trị liệu, phẫu thuật (khi cần)
-
Dụng cụ hỗ trợ (gậy, nẹp, xe lăn)
-
Thiết bị kích thích thần kinh hoặc tiêm steroid, globulin miễn dịch.
-
Chăm sóc và phòng ngừa tại nhà
-
Nghỉ ngơi, nẹp
-
Chườm lạnh/nóng
-
Thuốc giảm đau (kê đơn hoặc không)
-
Bài tập trị liệu
-
Lối sống lành mạnh:
-
Kiểm soát cân nặng
-
Ăn uống cân bằng
-
Hạn chế rượu
-
Tập thể dục có giám sát
-
Tránh độc chất
-
Bỏ thuốc lá
-
Khi nào cần đi khám ngay?
Nếu có các dấu hiệu:
-
Thay đổi giọng nói, thị lực, hơi thở
-
Tê hoặc ngứa ran lan nhanh khắp cơ thể
-
Liệt hoặc mất cảm giác vùng mặt, ngực
-
Mất kiểm soát tiểu tiện/đại tiện
-
Đột ngột yếu liệt
-
Lú lẫn, mất ý thức
-
Triệu chứng ở đùi, vùng sinh dục hoặc mông
Cảm giác ngứa ran có thể do nhiều nguyên nhân – từ nhẹ đến nghiêm trọng.
Việc thăm khám sớm giúp bảo vệ chức năng thần kinh và ngăn biến chứng lâu dài.
Bệnh viện An Sinh
(Nguồn tham khảo: WebMD)
Sức khỏe và hạnh phúc của gia đình bạn
