Tại sao phải nội soi đại tràng?

Ống tiêu hoá là một cơ quan rất khó chẩn đoán bệnh lý. Các phương pháp hiện đại như siêu âm, chụp cắt lớp điện toán (CT) hay cộng hưởng từ (MRI) dù rất đắt tiền nhưng có một giới hạn nhất định trong chẩn đoán bệnh ống tiêu hoá. Xquang đại tràng bằng cách bơm baryt có thể dùng trong một số trường hợp nhưng vẫn không chính xác bằng nội soi. Qua máy nội soi bác sĩ có thể phát hiện các tổn thương rất nhỏ chỉ vài milimet, có thể sinh thiết tìm ung thư. Ngoài ra, soi đại tràng có thể dùng để cắt polyp (polyp là nguyên nhân rất thường gặp gây tiêu ra máu và hoá thành ung thư).

Những ai phải nội soi đại tràng?

Chỉ định soi đại tràng tương đối hạn chế. Chỉ một số các bệnh nhân nghi ngờ có vấn đề ở đường tiêu hoá dưới mới phải soi đại tràng. Các lý do thường nhất là:

• Đau bụng kéo dài kèm theo tiêu chảy hay táo bón.

• Tiêu ra đàm nhớt hay có máu.

• Có hình ảnh bất thường trên phim chụp đại tràng hay siêu âm bụng. 

Ngay cả khi chẩn đoán đã rõ ràng (viêm, loét hay u .v.v…) bệnh nhân cũng có thể được chỉ định nội soi đại tràng để lấy mẫu xét nghiệm tìm vi trùng hay tìm ung thư.

Nói chung, chỉ định nội soi đại tràng cần phải chặt chẽ và cần có sự cân nhắc cẩn thận của bác sĩ điều trị.

Nội soi đại tràng có nguy hiểm không?

Nói chung, đây là một thủ thuật an toàn và rất ít khi có tai biến. Do đại tràng rất dài và phần ống soi đưa vào phải qua nhiều chỗ gập góc hay xoắn, thủ thuật có thể làm bệnh nhân thấy đau. Thủng ruột rất ít khi gặp và thường chỉ xảy ra khi bệnh nhân có bệnh viêm nhiễm nặng làm vách ruột mỏng đi.

Những vấn đề thường gặp là cảm giác đầy bụng sau khi soi. Nguyên nhân gây đầy bụng là do bác sĩ phải bơm hơi vào trong lòng ruột để thấy rõ tổn thương. Cảm giác này sẽ hết nhanh chóng sau khi bệnh nhân đánh hơi vài lần. Do tính chất an toàn của thủ thuật, nội soi đại tràng có thể thực hiện cho bệnh nhân ngoại trú mà không cần phải nhập viện.

Nội soi đại tràng cần phải chuẩn bị như thế nào?

Việc chuẩn bị nội soi đại tràng là rất quan trọng để đảm bảo cho lòng ruột thật sạch và bác sĩ không bỏ sót tổn thương. Cách chuẩn bị thường dùng là uống nước pha với một loại bột (Fortrans) hoặc thụt tháo đại tràng (thực hiện trong khoảng sau 2 giờ kể từ khi đăng ký nội soi).

Quá trình chuẩn bị như sau:

• Bệnh nhân ăn cháo vào buổi sáng và trưa ngày trước soi, chiều ngày trước soi.

• Uống hết 3 gói Fortrans pha trong 3 lít nước trong thời gian từ 15 giờ đến 16 giờ chiều.

• Buổi chiều và tối bệnh nhân chỉ được uống nước đường nếu thấy đói.

Với cách chuẩn bị như trên bệnh nhân sẽ đi cầu nhiều lần ra nước trong cho đến khi ruột hoàn toàn sạch. Trong một số trường hợp bệnh nhân không thể dùng được Fortrans (ví dụ: suy thận, bệnh tim mạch, rối loạn nước điện giải, nghi tắc ruột .v.v.) bác sĩ sẽ có cách chuẩn bị đặc biệt khác phù hợp.

Trong trường hợp có cắt polyp, bạn cần thông tin cho bác sĩ về các rối loạn đông máu hoặc các thuốc đang dùng nếu có.

Nội soi đại tràng thực hiện ra sao?

Nội soi được tiến hành ở phòng soi với ít nhất 1 bác sĩ và 1 điều dưỡng. Trước khi soi, bệnh nhân được thăm khám ở hậu môn để đánh giá các tổn thương thấp nếu có. Thuốc tê được bôi một ít để giảm bớt khó chịu khi đưa ống soi vào.

Lúc đầu bệnh nhân soi ở tư thế nằm nghiêng bên trái.

Máy soi được đưa qua hậu môn và dần dần đi sâu qua các đoạn ruột. Từng lúc bệnh nhân có thể thấy khó chịu, chướng bụng hay đau do ống soi làm căng ruột. Hãy thông báo cho điều dưỡng hay bác sĩ để điều chỉnh ngay. Thỉnh thoảng bệnh nhân sẽ được yêu cầu thay đổi tư thế hoặc điều dưỡng sẽ ấn nhẹ vào bụng bệnh nhân. Những biện pháp này nhằm giúp ống soi đi dễ dàng và ít gây đau hơn. Khi cần sinh thiết bác sĩ sẽ thực hiện nhanh và bệnh nhân không cảm giác đau. Toàn bộ quá trình soi kéo dài 15-30 phút, hoặc nhanh hơn nếu được sự hợp tác tốt của bệnh nhân. Một số trường hợp khó, bệnh nhân sẽ được tiêm thêm thuốc an thần hay thuốc giãn cơ để bớt khó chịu.

Cần chú ý gì sau khi soi đại tràng?

Bệnh nhân có thể nghỉ ngơi 1 thời gian ngắn trước khi ra về.

Bệnh nhân có thể ghi nhận một số vấn đề thường gặp sau nội soi đại tràng:

• Cảm giác đau bụng ít, hay cảm giác mót rặn.

• Bụng có cảm giác chướng hơi nhẹ.

Cảm giác này là bình thường và biến mất nhanh. Nếu bệnh nhân thấy đau nhiều hay rất khó chịu, cần báo ngay cho điều dưỡng hay bác sĩ biết.

Bác sĩ soi sẽ giải thích về các tổn thương ghi nhận và điều dưỡng sẽ hẹn ngày lấy kết quả sinh thiết nếu có. Cần lấy kết quả sinh thiết sớm vì nó rất quan trọng để có chẩn đoán xác định.

BS. Đoàn Văn Thuyên