Có mối liên hệ chặt chẽ giữa nồng độ cholesterol cao và nguy cơ mắc các loại chứng mất trí khác nhau, bao gồm chứng mất trí do mạch máu, bệnh Alzheimer và các loại sa sút trí tuệ khác.

Cholesterol là một chất được gan sản xuất tự nhiên, đồng thời cũng có thể tìm thấy trong một số loại thực phẩm như thịt đỏ hoặc bơ. Hai loại cholesterol phổ biến nhất trong cơ thể là HDL (lipoprotein tỷ trọng cao – cholesterol “tốt”) và LDL (lipoprotein tỷ trọng thấp – cholesterol “xấu”).

HDL giúp loại bỏ chất béo và các cholesterol không lành mạnh ra khỏi cơ thể. Ngược lại, LDL khi tích tụ có thể bám vào thành mạch máu, hình thành mảng bám và làm tăng nguy cơ các bệnh lý tim mạch như nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Sa sút trí tuệ là tình trạng mất trí nhớ và giảm khả năng tư duy. Bệnh Alzheimer và sa sút trí tuệ mạch máu là hai thể phổ biến nhất. Các yếu tố khác như lạm dụng rượu, chấn thương đầu và bệnh gan cũng có thể dẫn đến sa sút trí tuệ. Nhiều người mắc đồng thời nhiều loại sa sút trí, dẫn đến tiến triển nhanh và suy giảm khả năng nhận thức nghiêm trọng hơn.

Nghiên cứu nói gì về mối liên hệ giữa cholesterol và chứng mất trí

Cholesterol cao là một trong những yếu tố nguy cơ chính gây ra chứng mất trí mạch máu. Đồng thời, các nghiên cứu cũng tìm thấy mối liên hệ giữa nồng độ cholesterol cao và bệnh Alzheimer.

Cholesterol LDL cao có thể gây tổn thương oxy hóa ở não, từ đó làm trầm trọng hơn các bệnh lý thần kinh như Alzheimer. Ngoài ra, LDL cao còn thúc đẩy chứng mất trí mạch máu và làm tăng mức độ nghiêm trọng của các loại mất trí khác.

Một nghiên cứu năm 2021 theo dõi nhóm người từ 40 tuổi trở lên cho thấy mối liên hệ giữa cholesterol LDL cao ở tuổi trung niên và nguy cơ mắc chứng mất trí trong 10 năm tiếp theo. Các nhà nghiên cứu khuyến nghị LDL nên được xem là yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được đối với sa sút trí tuệ.

Một nghiên cứu khác năm 2023 ghi nhận cả mức HDL quá cao hoặc quá thấp đều liên quan đến tăng nguy cơ mắc chứng mất trí, trong khi LDL chỉ đóng vai trò khiêm tốn. Bài đánh giá năm 2020 cũng kết luận rằng LDL là yếu tố nguy cơ đáng kể cho bệnh Alzheimer.

Ngược lại, một nghiên cứu năm 2023 lại cho thấy cholesterol trong chế độ ăn cao có thể giảm nguy cơ mắc các loại mất trí. Tuy nhiên, cần thêm nghiên cứu để xác minh phát hiện này. Một đánh giá năm 2021 thì lại không tìm thấy mối liên hệ rõ ràng giữa cholesterol và sa sút trí tuệ ở người lớn tuổi, cũng không phát hiện hiệu quả rõ ràng của thuốc statin trong phòng ngừa.

Nghiên cứu mới nhất năm 2024 phát hiện mối liên hệ mạnh hơn giữa HDL và sa sút trí tuệ, đặc biệt ở người từ 75 tuổi trở lên.

Tóm lại, hầu hết các nghiên cứu đều cho thấy LDL và HDL có ảnh hưởng nhất định đến nguy cơ mắc chứng mất trí, nhưng cần thêm nghiên cứu chuyên sâu để xác định mức độ ảnh hưởng cũng như vai trò của sàng lọc và điều trị cholesterol trong phòng ngừa sa sút trí tuệ.

Nguyên nhân nào gây ra mức cholesterol cao?

Cholesterol cao có thể xuất phát từ các yếu tố di truyền hoặc do lối sống, bao gồm:

• Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa.

• Ít vận động hoặc không hoạt động thể chất.

• Hút thuốc lá.

• Tuổi cao (cholesterol thường tăng theo độ tuổi).

• Giới tính nam (thường có xu hướng cholesterol cao hơn).

• Tiền sử gia đình mắc tăng cholesterol máu.

• Các bệnh lý như thừa cân, tiểu đường típ 2, bệnh gan, bệnh thận, suy giáp, thiếu hụt hormone tăng trưởng.

Cholesterol cao thường không có triệu chứng rõ ràng nên việc xét nghiệm máu định kỳ là rất cần thiết để phát hiện và điều trị sớm.

Cholesterol và chứng mất trí: kết luận từ các nghiên cứu

Cả cholesterol LDL lẫn HDL đều đóng vai trò trong quá trình phát triển sa sút trí tuệ. Cholesterol LDL cao được ghi nhận là yếu tố nguy cơ đáng kể trong các nghiên cứu liên quan đến Alzheimer, trong khi HDL dù được xem là “tốt” nhưng khi quá thấp hoặc quá cao cũng có liên quan đến sa sút trí tuệ.

Tuy vậy, không phải nghiên cứu nào cũng đưa ra kết luận thống nhất. Một số nghiên cứu vẫn chưa xác định rõ mối liên hệ nhân quả, và chưa khẳng định được việc điều trị cholesterol có thể phòng ngừa được chứng mất trí.

Cần thêm nhiều nghiên cứu trong tương lai để làm rõ mối liên hệ giữa cholesterol và sa sút trí tuệ, cũng như đánh giá vai trò của việc kiểm soát cholesterol trong các chiến lược sàng lọc và phòng bệnh.

Bệnh viện An Sinh
(Nguồn tham khảo: Healthline)
Sức khỏe và hạnh phúc của gia đình bạn