Di truyền là một yếu tố có thể ảnh hưởng đến mức cholesterol của bạn. Nếu bạn có người thân gần bị tăng cholesterol như cha mẹ, anh chị em ruột hoặc ông bà, nguy cơ bạn mắc bệnh cũng sẽ cao hơn. Tuy nhiên, bên cạnh yếu tố di truyền, lối sống – đặc biệt là chế độ ăn uống và vận động thể chất – cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát cholesterol.
Nguyên nhân gây tăng cholesterol không lành mạnh
Tình trạng tăng cholesterol thường được xác định khi mức cholesterol LDL (lipoprotein tỷ trọng thấp) hoặc tổng cholesterol trong máu cao. Cholesterol toàn phần là tổng của LDL, HDL và một phần triglyceride – một loại chất béo trong máu.
Mức cholesterol không lành mạnh có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố, bao gồm yếu tố di truyền, lối sống hoặc sự kết hợp của cả hai.
Tăng cholesterol máu do di truyền
Nếu trong gia đình bạn có người thân gần bị tăng cholesterol, bạn có thể mắc chứng tăng cholesterol máu gia đình. Trong trường hợp này, việc kiểm soát cholesterol không thể chỉ dựa vào chế độ ăn uống hay vận động mà có thể cần thêm thuốc điều trị.
Các yếu tố làm tăng cholesterol
Béo phì hoặc vòng bụng lớn là một yếu tố phổ biến. Những người có chỉ số BMI từ 30 trở lên hoặc vòng bụng vượt quá 100 cm ở nam và 80 cm ở nữ thường có nguy cơ cao hơn.
Tăng đường huyết cũng có thể làm tăng LDL và giảm HDL, đồng thời phá hủy lớp lót của thành mạch máu, góp phần vào sự tích tụ mảng bám trong động mạch.
Ngoài ra, lối sống cũng đóng vai trò lớn. Một chế độ ăn giàu chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa, tiêu thụ thịt đỏ, sữa nguyên kem, đồ chiên và các thực phẩm chế biến nhiều có thể dẫn đến tăng cholesterol.
Thay đổi lối sống để kiểm soát cholesterol
Tập thể dục đều đặn có thể giúp tăng HDL (cholesterol “tốt”) và giảm LDL (cholesterol “xấu”). Mục tiêu tối thiểu là tập khoảng 150 phút mỗi tuần với cường độ trung bình đến cao. Ngoài các bài cardio, nên thêm các bài tập tăng sức bền như yoga hoặc cử tạ.
Nếu bạn hút thuốc, việc bỏ thuốc lá là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe mạch máu và giảm nguy cơ tích tụ mỡ trong động mạch. Cai thuốc không dễ, nhưng bạn có thể nhờ đến bác sĩ hoặc các chương trình hỗ trợ để đạt kết quả tốt hơn.
Biến chứng có thể xảy ra nếu không kiểm soát cholesterol
Khi cholesterol cao kéo dài mà không được điều trị, lưu lượng máu trong các mạch sẽ bị giảm, dẫn đến nguy cơ cao mắc các tình trạng như đột quỵ, bệnh mạch vành hoặc bệnh động mạch ngoại biên.
Chẩn đoán và xét nghiệm cholesterol
Cholesterol cao thường không có triệu chứng. Do đó, bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm máu để đánh giá hồ sơ lipid bao gồm: tổng lượng cholesterol, HDL, LDL, triglycerid và Non-HDL.
Ngoài ra, một số xét nghiệm nâng cao như Lipoprotein-a (Lp(a)) và Apolipoprotein B (ApoB) có thể được thực hiện để đánh giá nguy cơ tim mạch sâu hơn.
Thời điểm nên xét nghiệm cholesterol
Nếu bạn có nguy cơ thấp, bác sĩ thường khuyên nên bắt đầu xét nghiệm từ năm 35 tuổi ở nam và 40 tuổi ở nữ, lặp lại mỗi 5 năm. Ngược lại, nếu có nhiều yếu tố nguy cơ (như tiền sử gia đình, béo phì, tiểu đường…), bạn có thể cần bắt đầu kiểm tra từ 20 tuổi và theo dõi thường xuyên hơn.
Xét nghiệm di truyền và cholesterol
Nếu nghi ngờ mắc chứng tăng cholesterol máu gia đình, bác sĩ có thể đề nghị xét nghiệm di truyền. Kết quả sẽ giúp xác định nguy cơ di truyền và tần suất cần theo dõi lipid máu trong tương lai.
Phương pháp điều trị tăng cholesterol
Việc điều trị thường bao gồm kết hợp thay đổi lối sống và dùng thuốc.
Thuốc phổ biến nhất là nhóm statin. Ngoài ra, bác sĩ có thể kê thêm các loại khác như chất ức chế hấp thụ cholesterol, thuốc ức chế PCSK9, fibrat, niacin hoặc các acid béo omega-3. Tuy nhiên, một số nghiên cứu gần đây cho thấy niacin liều cao có thể làm tăng nguy cơ tim mạch, nên cần trao đổi kỹ với bác sĩ.
Phòng ngừa tăng cholesterol
Bạn có thể giảm nguy cơ tăng cholesterol bằng cách áp dụng một lối sống lành mạnh:
-
Chế độ ăn tập trung vào rau xanh, các loại đậu, yến mạch, sữa ít béo, thịt nạc và ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế các thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa, thịt đỏ, đồ ăn chế biến sẵn và đường bổ sung.
-
Tập thể dục đều đặn ít nhất 150 phút mỗi tuần. Kết hợp thêm các bài tập tăng cơ.
-
Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu. Phụ nữ không nên uống quá một ly mỗi ngày, nam giới không quá hai ly.
-
Duy trì cân nặng hợp lý. Cố gắng giữ BMI dưới 30 và lượng mỡ cơ thể ở mức thấp.
Nếu bạn không thể kiểm soát cholesterol bằng thay đổi lối sống và thuốc, bác sĩ có thể cân nhắc đến các phương pháp điều trị chuyên sâu hơn như tách máu – một kỹ thuật lọc máu chuyên biệt, tuy nhiên ít khi được sử dụng.
Bệnh viện An Sinh
(Nguồn tham khảo: Healthline)
Sức khỏe và hạnh phúc của gia đình bạn
